بلاگ
بررسی علمی مصرف کراتین، BCAA و پودرهای پروتئینی در بیماران بعد از جراحی چاقی
مقدمه
بیماران بعد از جراحی چاقی (Bariatric Surgery) برای جلوگیری از کاهش توده عضلانی و حمایت از روند ترمیم بدن، معمولاً نیاز به دریافت پروتئین کافی دارند. در این بین، برخی بیماران به مصرف مکمل‌هایی مثل کراتین، BCAA و پودرهای پروتئینی (مثل ایزووی) تمایل پیدا می‌کنند.
اما سؤال اصلی این است که آیا مصرف این مکمل‌ها بعد از جراحی چاقی و به‌ویژه در افراد با زمینه‌ی بیماری کلیوی یا سابقه‌ی سنگ کلیه، ایمن است؟
در ادامه، به بررسی دقیق این موضوع از نظر علمی می‌پردازیم.
🔹 عملکرد کلیه و اهمیت آن بعد از جراحی چاقی
پس از جراحی چاقی، به‌ویژه در ماه‌های ابتدایی، تغییرات متابولیکی قابل توجهی در بدن رخ می‌دهد. کاهش سریع وزن، افزایش دفع ادرار، تغییر در ترکیب الکترولیت‌ها و افزایش تجزیه‌ی بافت چربی می‌تواند فشار متابولیکی بر کلیه وارد کند.
به همین دلیل، پایش عملکرد کلیه (اندازه‌گیری GFR، کراتینین و BUN) در بیماران بعد از جراحی اهمیت زیادی دارد.
در صورتی که GFR پایین‌تر از ۶۰ باشد، بدن در دفع مواد نیتروژنی دچار مشکل می‌شود و مصرف مکمل‌های پروتئینی یا کراتینی باید با دقت بیشتری بررسی گردد.
کراتین در بیماران بعد از جراحی چاقی
کراتین در بدن به کراتینین تبدیل می‌شود و از طریق کلیه دفع می‌گردد. در بیماران با عملکرد کلیوی طبیعی، مصرف روزانه‌ی ۳–۵ گرم کراتین معمولاً بی‌خطر است.
اما در بیماران با کاهش عملکرد کلیه (GFR <60) یا در مواردی که کراتینین سرم افزایش یافته است، مصرف آن می‌تواند:
- بار متابولیکی کلیه را افزایش دهد
- سطح کراتینین خون را به‌طور کاذب بالا ببرد
- تفسیر عملکرد کلیه را دشوار کند
توصیه:
در بیماران بعد از جراحی چاقی:
- فقط در صورتی که عملکرد کلیه طبیعی است و نیاز ورزشی واقعی وجود دارد، مصرف روزانه‌ی حداکثر ۳ گرم کراتین با نظارت پزشک مجاز است.
- مصرف مایعات فراوان (۲.۵ تا ۳ لیتر در روز) برای پیشگیری از افزایش غلظت کراتینین ضروری است.
- در بیماران با GFR پایین‌تر از ۶۰ یا سابقه‌ی سنگ کلیه یا نارسایی کلیه، بهتر است کراتین مصرف نشود.
BCAA در بیماران بعد از جراحی چاقی
BCAA (اسیدهای آمینه شاخه‌دار) شامل لوسین، ایزولوسین و والین هستند که در حفظ توده عضلانی اهمیت زیادی دارند.
با این حال، متابولیت‌های نهایی آن‌ها از طریق کلیه دفع می‌شوند و در بیماران کلیوی می‌توانند موجب افزایش بار نیتروژنی خون شوند.
توصیه:
- در بیماران بعد از جراحی چاقی با عملکرد کلیوی طبیعی، مصرف BCAA در دوزهای استاندارد (۵ تا ۱۰ گرم در روز) می‌تواند به حفظ توده عضلانی کمک کند.
- در بیماران با کاهش GFR یا نارسایی کلیه، مصرف آن باید با احتیاط و تحت نظر متخصص تغذیه یا پزشک معالج انجام شود.
- در بیماران دیالیزی، به‌دلیل از بین رفتن نفرون‌های فعال، گاهی حتی نیاز به دریافت بیشتر پروتئین و BCAA وجود دارد.
ایزووی و مکمل‌های پروتئینی بعد از جراحی چاقی
ایزووی (Iso Whey) منبعی از پروتئین زودجذب با جذب بالا و لاکتوز پایین است که معمولاً برای بیماران بعد از جراحی چاقی توصیه می‌شود تا دریافت پروتئین روزانه (حدود ۶۰–۸۰ گرم) تأمین شود.
با این حال، مصرف بیش از حد آن می‌تواند باعث:
- افزایش دفع نیتروژن، کلسیم و اسید اوریک
- افزایش خطر سنگ کلیه در بیماران مستعد
- افزایش بار متابولیکی کلیه در بیماران با GFR پایین
توصیه:
- ایزووی برای اکثر بیماران بعد از جراحی چاقی با عملکرد کلیوی طبیعی ایمن است.
- در بیماران با GFR زیر ۶۰ باید مصرف کاهش یابد یا از منابع پروتئینی سبک‌تر (مثل پروتئین گیاهی یا ترکیبی) استفاده شود.
- در بیماران سنگ‌ساز، همراهی مصرف پروتئین با مایعات زیاد و مواد قلیایی‌کننده (مثل سبزیجات و لیمو) توصیه می‌شود.
بیماران سنگ‌ساز بعد از جراحی چاقی
جراحی چاقی می‌تواند به‌دلیل تغییر در جذب کلسیم، دفع اگزالات و تغییر pH ادرار، ریسک سنگ‌سازی را افزایش دهد.
بنابراین در بیماران دارای سابقه سنگ کلیه باید موارد زیر رعایت شود:
نکات تغذیه‌ای کلیدی:
- مصرف مایعات زیاد (۲.۵–۳ لیتر در روز) برای رقیق‌کردن ادرار
- اجتناب از رژیم‌های پرپروتئین حیوانی
- استفاده از مواد قلیایی‌کننده مانند لیمو، خیار، سبزیجات سبز
- محدود کردن نمک برای کاهش دفع کلسیم
- بررسی نوع سنگ:
- در سنگ‌های اسیداوریکی، کراتین و BCAA بهتر است مصرف نشوند.
- در سنگ‌های کلسیمی یا اگزالاتی، مصرف محدود و همراه با مایعات قابل قبول است
- نکته پایانی
- در بیماران بعد از جراحی چاقی، حفظ تعادل بین دریافت کافی پروتئین برای جلوگیری از تحلیل عضلات و محافظت از عملکرد کلیه اهمیت حیاتی دارد.
- بهترین رویکرد، ارزیابی عملکرد کلیه قبل از مصرف هر مکمل، پایش منظم آزمایشات (کراتینین، BUN، GFR) و مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه است