جراحی بای پس معده چیست؟

جراحی بای‌پس چیست؟

بای‌پس نوعی عمل جراحی چاقی برای کاهش وزن است. در عمل بای‌پس تغییراتی در معده و روده کوچک ایجاد می‌شود تا نحوه جذب و هضم غذا تغییر یابد. بای‌پس با محدود کردن مقدار غذایی که معده شما نگه می‌دارد، همچنین محدود کردن میزان کالری و مواد مغذی که بدن شما جذب می‌کند، تغییر هورمون‌های روده که به شما کمک می‌کند احساس سیری طولانی‌تری داشته باشید به سرکوب اشتها کمک می‌کند.

بای‌پس کلاسیکRoux-en-Y Bypass)  ( چیست؟

جراحی بای‌پس ‌به‌عنوان استاندارد طلایی جراحی کاهش وزن در نظر گرفته می‌شود و از متداول‌ترین روش‌های چاقی در سراسر جهان است. در طول عمل جراحی بای‌پس جراح یک کیسه کوچک معده به اندازه تخم‌مرغ  با تقسیم بالای معده از بقیه معده جدا می‌سازد. در نتیجه قسمت بزرگتر معده دور زده می‌شود و دیگر غذا را ذخیره یا هضم نمی‌کند سپس روده کوچک تقسیم می‌شود و انتهای روده کوچک تقسیم شده بالا می‌آید و به کیسه کوچک معده تازه ایجاد شده متصل می‌شود. در پایان، قسمت فوقانی روده کوچک تقسیم شده به روده کوچک پایین‌تر متصل می‌شود تا اسیدهای معده و آنزیم‌های گوارشی از معده دور زده و قسمت اول روده کوچک شما با غذا مخلوط شود.

آیا جراحی بای‌پس برای من مناسب است؟

مزایای جراحی بای‌پس عبارتند ازکاهش وزن کوتاه‌مدت (کاهش 60 تا 80 درصدی اضافه وزن) و نتایج ماندگار و بلندمدت. داده‌ها نشان می‌دهند که تا 20 سال پس از جراحی اغلب بیمارانی که تحت عمل جراحی بای‌پس قرار گرفته‌اند بیش از 50 درصد کاهش وزن اضافی خود را حفظ می‌کنند. بای‌پس به چند روش عمل می‌کند. مانند بسیاری از روش‌های چاقی  کیسه معده تازه ایجاد شده کوچکتر است و می‌تواند غذای کمتری را در خود نگه دارد به این معنا که کالری کمتری مصرف می‌شود. علاوه بر این، غذا با قسمت اول روده کوچک تماس ندارد و این امر باعث کاهش جذب می‌شود. همچنین اصلاح دوره غذایی از طریق دستگاه گوارش تأثیر عمیقی در کاهش گرسنگی، افزایش سیری و اجازه رسیدن بدن به وزن سالم و حفظ آن را می‌دهد.

تأثیر بر هورمون‌ها و سلامت متابولیک اغلب منجر به بهبود دیابت بزرگسالان حتی پیش از هرگونه کاهش وزن می‌شود. این عمل به بیماران مبتلا به ریفلاکس (سوزش قلب) نیز کمک می‌کند و اغلب علائم به‌سرعت بهبود می‌یابد. علاوه بر این با انتخاب غذای مناسب بیماران باید از محصولات تنباکو و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن اجتناب کنند. این عمل جراحی معایبی نیز دارد. عمل‌های بای‌پس خطراتی نیز در پی دارند که دانستن آن اهمیت دارد. در ادامه لیستی جامع از مسائلی است که ممکن است رخ دهد ارائه شده است. این عوارض بسیار نادر هستند و 90-95 درصد از بیماران هیچ مشکلی نخواهند داشت. این لیست صرفاً در خصوص طیف وسیعی از عوارض احتمالی صرف‌نظر از اینکه این مشکل چقدر نادر است به شما اطلاعات می‌دهد. میزان عوارض بلندمدت کمی بیشتر از عمل جراحی اسلیو است. با این حال با مراقبت مناسب می‌توان از این عوارض جلوگیری نمود. به ندرت عوارض بای‌پس می‌تواند منجر به فوت بیمار شود.

بیماران مجاز به مصرف آسپرین یا سایر NSAIDS بعد از عمل نیستند (چون ممکن است باعث ایجاد زخم معده شوند).

تمام بیماران باید پس از عمل جراحی بای‌پس ویتامین مصرف کنند. عدم استفاده از ویتامین‌ها ممکن است منجر به کمبود طولانی مدت ویتامین یا مواد معدنی به‌ویژه کمبود ویتامین B12، آهن و کلسیم شود.

* انسداد روده

* سندرم دامپینگ

 گروهی از علائم و نشانه‌هاست که معمولاً به‌دلیل انتخاب نامناسب غذا اتفاق می‌افتد. این امر ناشی از عبور سریع غذاهای حاوی قند بالا به روده کوچک است. این علائم شامل گرفتگی عضلات، حالت تهوع، سرگیجه، ضعف و خستگی است. توصیه‌های رژیم غذایی برای جلوگیری از دامپینگ توسط متخصص تغذیه ارائه می‌شود.

* سنگ‌های صفراوی (به دلیل کاهش وزن سریع)

*  فتق

خطر فتق داخلی پس از مینی بای‌پس به میزان قابل توجهی کمتر از بای پس معده کلاسیک است. گاهی اوقات حلقه‌های روده در شکم می‌توانند گرفتار شده و گیر کنند. اگر این اتفاق بیفتد جراحی مجدد برای رفع مشکل مورد نیاز است.

* قند خون پایین (هیپوگلیسمی)

پس از جراحی بای‌پس چه انتظاری می‌توان داشت؟

بلافاصله پس از جراحی بای پس باید غذا خوردن بیمار با مایعات باشد و غذای جامد نداشته باشد، زیرا معده و روده شما در حال بازسازی است. سپس رژیم غذایی برای بیمار در نظر گرفته می‌شود  که به آرامی از مصرف مایعات به سمت غذاهای پوره‌شده بروند. پس از آن رژیم غذاهای نرم آغاز می‌شود، سپس به سمت غذاهای جامدتر می‌رود زیرا اکنون بدن بیمار قادر به تحمل آنها خواهد بود.

بیمار ممکن است محدودیت‌های زیادی در مورد میزان و نوع غذایی که مجاز به استفاده از آن است داشته باشد. پزشک به شما توصیه می کند که بعد از عمل از مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی از جمله مولتی ویتامین با آهن، کلسیم و ویتامین B-12  استفاده کنید. همچنین باید چکاب‌های مکرر برای نظارت بر سلامت بیمار در چند ماه اول پس از جراحی کاهش وزن انجام شود. ممکن است به آزمایشات آزمایشگاهی، آزمایش خون و آزمایشات مختلف نیاز داشته باشید. در دو سال اول انتظار می‌رود که  بیمار نصف تا 3/2 وزن اضافی خود را از دست بدهد. کاهش وزن در اغلب موارد تا یک سال و نیم قبل از تثبیت ادامه می‌یابد. ممکن است بدن شما در واکنش به کاهش سریع وزن در سه تا شش ماه اول پس از بای‌پس تغییراتی از جمله بدن درد، احساس خستگی، احساس سرما، پوست خشک، نازک شدن و ریزش مو، تغییرات خلق و خوی را تجربه کند. عمل بای‌پس می‌تواند باعث کاهش وزن طولانی مدت شود. میزان کاهش وزن به نوع جراحی و تغییر عادات زندگی بیمار بستگی دارد. ممکن است طی دو سال حدود 70 درصد یا حتی بیشتر از وزن اضافی خود را کاهش دهد.علاوه بر کاهش وزن، بای‌پس ممکن است شرایط مربوط به اضافه وزن از جمله بیماری بازگشت اسید به مری، بیماری قلبی، فشار خون بالا، کلسترول بالا، آپنه انسدادی خواب، دیابت نوع 2، سکته و ناباروری را بهبود بخشد یا برطرف نماید. همچنین می‌تواند توانایی بیمار را در انجام فعالیت‌های روزمره افزایش دهد  و این امر منجر به بهبود کیفیت زندگی بیمار خواهد شد.

چه زمانی جراحی کاهش وزن نتیجه ندارد؟

این امکان وجود دارد که پس از عمل جراحی بیمار  کاهش وزن کافی نداشته باشد و یا وزن خود را مجدد به‌دست آورد. اگر بیمار تغییرات سبک زندگی توصیه‌شده را رعایت نکند این افزایش وزن می‌تواند اتفاق بیفتد. به‌عنوان مثال، اگر به‌طور مکرر از غذاهای پرکالری استفاده کند ممکن است کاهش وزن کافی نداشته باشد. برای جلوگیری از افزایش وزن می‌بایست تغییرات سالم دائمی را در رژیم غذایی ایجاد نموده و فعالیت بدنی و ورزش منظم داشته باشد.

یکی از نکاتی بسیار مهم است  اینکه بیمار در تمام جلسات ویزیت بعد از عمل جراحی حضور داشته باشد  تا پزشک بتواند پیشرفت وی را زیر نظر داشته باشد. در صورت توقف در کاهش وزن یا عوارض شدید پس از عمل جراحی فوراً به پزشک خود مراجعه نمایید.

انواع دیگر جراحی‌های بای‌پس، مینی بای پس و بای‌پس SASI است که در مورد هرکدام اطلاعاتی فراهم شده است. نوع جراحی چاقی مناسب برای بیمار با توجه به نتایج آزمایشات، شیوه زندگی و نوع سلامت فردی توسط جراح و تیم جراحی انتخاب می‌شود.

جراحی مینی بای‌پس

مینی بای‌پس یا آناستوموز بای‌پس روشی مؤثر و تثبیت‌شده است که تلفیقی از ویژگی‌های اسلیو و بای پس کلاسیک است.

قسمت فوقانی معده به لوله‌ای تقسیم می‌شود، سپس به حلقه‌ای از روده متصل می‌شود. مینی بای‌پس می‌تواند به‌عنوان روش اولیه کاهش وزن مورد استفاده قرار گیرد، همچنین می‌تواند در بیمارانی که پیش از آن تحت عمل جراحی باندینگ معده یا جراحی اسلیو معده قرار گرفته‌اند اما در کاهش وزن ناموفق بوده‌اند یا دارای عوارض ناشی از باندینگ بوده‌اند و تصمیم به جراحی مجدد گرفته‌اند استفاده شود.

این جراحی برای بیماران مبتلا به علائم بیماری ریفلاکس (سوزش سر دل شدید که نیاز به دارو دارد) اصلاً مناسب نیست.

در این عمل قسمت بالای معده با استفاده از استپلر بریده می‌شود تا یک لوله نازک به اندازه 30 تا 50 میلی‌لیتر ایجاد شود.

لوله نازک به معده جدید و کوچکتر تبدیل می‌شود و کاملاً از بقیه معده جدا می‌شود. سپس این معده با دور زدن قسمت اول روده به نام دئوئنوم که تقریباً 150-200 سانتی‌متر از روده است به حلقه‌ای از روده کوچک دوخته می‌شود. بقیه معده و قسمت فوقانی روده کوچک در بدن باقی می‌ماند اما برای هضم غذا استفاده نمی‌شود. روش مینی بای پس با روش‌های مختلف منجر به کاهش وزن بیمار می‌شود:

*  با کاهش احساس گرسنگی از طریق تغییر سیگنال روده به مغز

 ایجاد احساس سیری زودهنگام زمان خوردن یک وعده غذایی که منجر به میزان درست وعده غذایی سالم می‌شود. با کاهش میزان کالری دریافتی از غذای خود و دور زدن 150 تا 200 سانتی‌متر از قسمت فوقانی روده کوچک تغییر مسیر جریان غذا باعث تغییر در هورمون‌های روده می‌شود که یکی از مکانیزم‌های اولیه ایجاد دیابت نوع 2 ناشی از چاقی را معکوس می‌کند.

آثار بلندمدت  مینی بای‌پس

مطالعات متعددی در خصوص آثار بلندمدت (بیش از 5 سال) جراحی بای پس انجام و منتشر شده است. دو سال پس از جراحی  کاهش وزن 75-85 درصد از وزن اضافی بدن اتفاق می‌افتد. پنج سال پس از جراحی کاهش وزن اضافی بدن 70-75 درصد است. مینی بای پس به اندازه جراحی بای پس کلاسیک برای افرادی که BMI بالاتری دارند مناسب است. بسیاری از بیماری‌های مرتبط با اضافه وزن مانند آپنه خواب، دیابت نوع 2، بیماری‌های مفصلی، فشار خون بالا یا سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCO) در نتیجه جراحی بهبود می‌یابند. آثار بلندمدت هر عمل جراحی معده بستگی به بیمار دارد که تغییرات لازم را در شیوه زندگی به‌ویژه در رژیم غذایی و ورزش ایجاد نماید.

جراحی SASI

این جراحی ترکیبی از مزایای اسلیو و بای پس است. در اسلیو 75 درصد معده برداشته می‌شود در نتیجه ظرفیت غذا خوردن کاهش می‌یابد و سطح گرلین (هورمونی که باعث گرسنگی می‌شود) کاهش می‌یابد. بای پس شامل اتصال قسمت زیرین معده (آنتروم) به قسمت تحتانی روده کوچک (ایلئوم) است. این امر باعث دور زدن غذا از بخشی از روده کوچک می‌شود که باعث کاهش جذب چربی‌ها، قند و کالری مصرف‌شده می‌شود. میزان دور زدن روده کوچک با توجه به کاهش وزن متفاوت است.

از مزایای این عمل جراحی می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1- این نوع عمل جراحی ترکیبی از مزایای جراحی اسلیو و بای پس است.

2- خطر نشت از خط استپلرشده نسبت به جراحی اسلیو کمتر است به این دلیل که عضله در خروجی معده (پیلور) دور زده می‌شود.

3- خطر کمتر کمبودهای تغذیه‌ای به دلیل اینکه دئودنوم خارج نمی‌شود.

4- دسترسی به مجاری صفراوی برای برداشتن سنگ صفرا سالم و دست نخورده است (ERCP  امکان‌پذیر است)

5- خطر کمتر فتق داخلی

این نوع عمل جراحی همانند جراحی دیگر معایبی در پی خواهد داشت که عبارتند از افزایش ریفلاکس صفراوی به معده  و کاهش وزن کمتر.

مراقبت‌های بعد از عمل جراحی

 پس از عمل جراحی بیمار 2 روز در بیمارستان بستری خواهد بود  و داروهای ضد درد برای تحمل درد بیمار تجویز می‌شود. در 2 هفته اول پس از عمل جراحی بیمار باید رژیم مایع داشته باشد. جراح و متخصص تغذیه برنامه رژیم غذایی خاص و دستورالعمل‌هایی را به بیمار ارائه می‌دهد که پس از عمل باید انجام شود. نوشیدن مایعات فراوان در طول روز برای جلوگیری از کم آبی بسیار مهم است.

جراح با توجه به شرایط خاص و وضعیت سلامتی بیمار توصیه می‌کند که آیا عمل جراحی SASI-S بهترین گزینه برای او است یا خیر؟ همچنین در مورد سایر گزینه‌های موجود نیز اطلاعاتی در اختیار بیمار قرار می‌دهد.

تمام روش‌های فوق توسط انجمن جراحی متابولیک و چاقی آمریکا تأیید شده و گزینه‌های عالی برای کمک به کاهش وزن سالم و بلندمدت و بهبود شرایط پزشکی مرتبط با چاقی است.

جراحی موفقیت‌آمیز چاقی نیازمند یک رویکرد تیمی شامل جراح، متخصص تغذیه، روانشناس، پرستار و متخصص طب چاقی است که در هر مرحله از سفر کاهش وزن بیمار بر روی آن تمرکز خواهند کرد. بیماران اگر به تغذیه سالم خود ادامه دهند، فعالیت بدنی داشته باشند، ویزیت‌های پزشکی خود را انجام دهند و ویتامین‌ها و مکمل‌های معدنی را طبق دستورالعمل مصرف نمایند در روند تسریع بهبودی  و دستیابی به وزن ایده‌آل خود کمک شایانی خواند کرد.

تیم مراقبت‌های چاقی نیز در این راه برای موفقیت و حفظ شیوه زندگی دائمی سالم شامل تغییرات در رژیم غذایی و فعالیت بدنی منظم به شما کمک می‌کند. اغلب بیماران برای نظارت بر سطح ویتامین و مواد معدنی به آزمایش دوره‌ای خون نیاز دارند و به‌صورت سالانه خود را چکاپ می‌کنند.