داروهای ضد افسردگی، با افزایش میزان تجویز در سراسر جهان طی دهه های اخیر، نقش مهمی در درمان اختلالات خلقی و اضطراب ایفا می کنند. داروهای ضد افسردگی جدیدتر، مانند میرتازاپین،عوارض جانبی مطلوب تری دارند و بنابراین به طور فزاینده ای به عنوان خط اول درمان استفاده می شوند. با این وجود، افزایش وزن و اختلالات متابولیک حتی با این داروهای ضد افسردگی جدیدتر نیز گزارش شده است که اغلب منجر به قطع درمان علیرغم اثربخشی کافی ضد افسردگی آن می شود. تغییرات متابولیک مرتبط با درمان ضد افسردگی عمدتاً بر کنترل قند خون و چربی خون تأثیر می گذارد. با این حال، اطلاعات در مورد اثرات متابولیکی عمومی داروهای ضد افسردگی قطعی نیست و اثرات معکوس نیز گزارش شده است.
میرتازاپین یک داروی ضد افسردگی جدید با مکانیسمی است که انتقال عصبی سروتونرژیک و نورآدرنرژیک را با مسدود کردن گیرنده های آلفا-2 آدرنرژیک پیش سیناپسی و گیرنده های سروتونین 5HT2 و 5HT3 پس سیناپسی افزایش می دهد. شایع ترین عوارض جانبی گزارش شده از میرتازاپین، آرامبخشی گذرا و افزایش وزن همراه با افزایش اشتها، به دلیل اثرات آن بر گیرنده های 5HT 2C و هیستامینرژیک (H1)می باشد.
همچنین این دارو می تواند در درمان بی اشتهایی عصبی و در بیماران سرطانی با علائم تهوع موثر باشد. علاوه بر این، کتواسیدوز دیابتی ثانویه به افزایش وزن ناشی از میرتازاپین گزارش شده است.
افزایش وزن ناشی از استفاده از دارو ها یک مشکل جدی برای اکثر داروهای اعصاب و روان است و ممکن است با خطرات سلامتی مانند سندرم متابولیک، بیماری های قلبی عروقی و دیابت نوع 2 همراه باشد. افزایش وزن مرتبط با درمان میرتازاپین، ممکن است به دلیل اثرات آن بر گیرنده های 5HT2C و H1 باشد.
اگرچه افزایش وزن و تغییرات متابولیک اغلب به اثرات نامطلوب ناشی از داروهای ضد افسردگی نسبت داده می شود، افسردگی خود خطر چاقی و اختلالات متابولیک را به همراه دارد. به طور خاص، افسردگی و دیابت نوع 2 یک رابطه دو طرفه دارند، یعنی افسردگی اساسی خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهد و بالعکس.
علاوه بر این، برخی از افراد مصرف شیرینی ها و مواد غذایی پرانرژی را در حالی که افسرده هستند افزایش می دهند، ورزش بدنی را کاهش می دهند یا متوقف می کنند، یا افزایش کورتیزول محیطی را تجربه می کنند که منجر به ناهنجاری های متابولیک می شود.
گروه دیگری از بیماران افسرده در طول دوره افسردگی به میزان قابل توجهی کمتر غذا می خورند و در هنگام بهبودی با درمان ضد افسردگی وزن دوباره به دست می آورند، اثری که ممکن است به اشتباه به عوارض جانبی مرتبط با ضد افسردگی نسبت داده شود.
به صورت کلی عوارض جانبی که در بیش از 10 درصد از افراد مصرف کننده میرتازاپین در نظر گرفته می شود شامل:
- خواب آلودگی (54% )
- افزایش وزن (12% )
- خشکی دهان (25%)
- افزایش کلسترول سرم (15% )
- یبوست (13% ا)
- فزایش اشتها (17% )
- آرام بخش و خواب الودگی
- ترومبوسیتوپنی
- سرکوب مغز استخوان و نوتروپنی
- هیپرتری گلیسیریدمی
- پانکراتیت حاد(نادر اما عارضه تهدید کننده حیات ناشی از دارو (ADR))
- · یک بررسی کاکرین که در سال 2011 انجام شد نشان داد که در مقایسه با سایر داروهای ضد افسردگی، میرتازاپین بیشتر باعث خواب‌آلودگی و افزایش وزن می‌شود اما احتمال کمتری برای ایجاد لرزش و اختلال عملکرد جنسی دارد.
- · تغییرات گذرا در آزمایشات عملکرد کبد و موارد نادر آسیب حاد کبدی
- میرتازاپین می تواند آنتاگونیست اثر کاهش فشار خون کلونیدین باشد. بنابراین در بیماران مبتلا به اختلالات قلبی عروقی احتیاط توصیه می شود
این دارو دارای اثرات آرام بخش، ضد استفراغ، ضد اضطراب و محرک اشتها است که استفاده غیر اختصلصی آن را برای بی خوابی، اختلال هراس، اختلال استرس پس از سانحه، اختلال وسواس فکری اجباری، اختلال اضطراب فراگیر، اختلال اضطراب اجتماعی، سردرد و میگرن توضیح می دهد.
بر اساس برخی مطالعات انجام شده وزن بیمار طی 2 هفته پس از شروع مصرف میرتازاپین 10 کیلوگرم افزایش یافت و در پایان دوره پیگیری 17 هفته ای، کل افزایش وزن 17.5 کیلوگرم بود. غلظت گلوکز و چربی سرم ناشتا نیز افزایش یافته بود. در پایان دوره پیگیری، سطح فعالیت بدنی 40 درصد نسبت به پایه کاهش یافته بود. ممکن است کاهش فعالیت و افزایش خواب الودگی بیمار که در نتیجه استفاده از این دارو برای بیمار اتفاق می افتد، عامل افزایش وزن و تغییر در فاکتور های مرتبط با گلوکز و چربی سرم ناشتا در فرد باشد.