تشکیل سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی

تشکیل سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی

کیسه صفرا یک اندام کوچک است که در قسمت بالای شکم و زیر کبد قرار دارد و کیسه‌ای است که مایع سبز رنگ صفرا را ذخیره می‌کند و که به هضم غذا کمک می‌کند. مشکلات کیسه صفرا معمولاً زمانی رخ می‌دهد که مجرای صفراوی به‌وسیله سنگ مسدود گردد. اغلب سنگ‌های کیسه صفرا زمانی ایجاد می‌گردند که موادی مانند کلسترول که در صفرا وجود دارد، سفت شوند و این سنگ اغلب هیچ علامتی ندارد، اما اگر سنگ کیسه صفرا در مجرای کیسه صفرا گرفتار شود  می‌تواند باعث درد ناگهانی شدید در شکم شود که معمولاً بین 1 تا 5 ساعت طول می‌کشد. این نوع از درد شکم به‌عنوان قولنج صفراوی شناخته می‌شود. برخی از افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا نیز ممکن است دچار عوارضی مانند التهاب کیسه صفرا (کوله سیستیت) گردند و این امر می‌تواند باعث علائمی همچون درد مداوم، زرد شدن پوست و چشم (زردی) و دمای بالای بدن شود. زمانی‌که سنگ کیسه صفرا علائم یا عوارضی ایجاد می‌کند، به عنوان بیماری سنگ کیسه صفرا یا سنگ کلیه شناخته می‌شود.

از هر 10 بیماری که جراحی چاقی انجام می‌دهند معمولاً یک نفر به‌دلیل سنگ کیسه صفرا نیاز به برداشتن کیسه صفرا دارد. از دلایل اصلی ایجاد سنگ کیسه صفرا می‌توان به کاهش سریع وزن و تغییر در گردش اسید صفراوی پس از جراحی چاقی اشاره نمود. سنگ‌های صفراوی معمولاً در 2 سال اول پس از جراحی ایجاد می‌شوند.

ایجاد سنگ‌های صفراوی کلسترول با عوامل خطر مشخصی همراه است. خطر ایجاد سنگ کیسه صفرا هنگام کاهش وزن فعال بسیار بالاست. بین 10 تا 25 درصد از افرادی که با رژیم غذایی بسیار کم کالری وزن کم کرده‌اند دچار سنگ کیسه صفرا شده‌اند. علاوه بر این 35-38 از بیماران مبتلا به چاقی مرضی هنگام کاهش وزن پس از جراحی چاقی دچار سنگ کیسه صفرا می‌شوند. به همین دلیل کوله سیستکتومی همزمان با جراحی چاقی توسط برخی از مراکز توصیه می‌شود، اما کوله سیستکتومی همزمان در جراحی چاقی می‌تواند روش بسیار دشوار با بروز عوارض بیشتر باشد. گرچه مطالعات بیشتری مورد نیاز است، اما مدیریت سنگ کیسه صفرا در بیماران دچار چاقی مرضی نباید با بیماران با وزن طبیعی متفاوت باشد، بنابراین انجام کوله سیستکتومی لاپاراسکوپی تنها در بیماران علامت‌دار یک رویکرد مؤثر است و سنگ کیسه صفرا بدون علامت نباید در زمان جراحی چاقی درمان شود.

یافته‌های مطالعه جدید نشان می‌دهد که یک روش محافظه‌کارانه در مورد کوله سیستکتومی به‌جای کوله سیستکتومی پیشگیرانه بهتر است، زیرا تنها 8/7 درصد از بیماران به‌طور متوسط در عرض 4 سال به بیماری کیسه صفرا مبتلا شده‌اند. علاوه بر این، مزایای تکنیکی برای کوله سیستکتومی تأخیری وجود دارد که ناشی از کاهش محتوای چربی داخل شکمی و کاهش اندازه کبد به دلیل کاهش وزن است.

اسید اورسودوکسی کولیک که در طول کاهش وزن تجویز می‌شود مانع از توسعه کریستال‌های کلسترول صفراوی می‌شود. اسید اورسودوکسی کولیک ( 600 میلی گرم در روز) در جلوگیری از تشکیل سنگ کیسه صفرا در کاهش وزن ناشی از رژیم غذایی بسیار مؤثر است. در یک مطالعه، تجویز پیشگیرانه اسید اورسودوکسی کولیک در روش‌های بای‌پس و سایر روش‌های جراحی چاقی و در پیشگیری از تشکیل سنگ‌های صفراوی مؤثر نشان داده شده است.

در نتیجه، مصرف روزانه 500 میلی گرم اسید اورسودوکسی کولیک در دوزهای تقسیم‌شده به مدت 6 ماه پیشگیری مؤثری در تشکیل سنگ صفراوی پس از جراحی‌های معده دارد و از کوله سیستکتومی همزمان در بیماران دچار چاقی مرضی جلوگیری می‌کند. این دارو می‌بایست همراه با غذا مصرف شود. از خوردن غذاهایی که کالری یا کلسترول بالایی دارند پرهیز کنید. همزمان با این دارو از داروهای آنتی اسید استفاده نکنید. برخی داروهای سوء هاضمه از عملکرد صحیح اورسودوکسی کولیک جلوگیری می‌نماید. این دارو از جمله داروهای ایمن محسوب می‌شود، اما در صورت بروز هرگونه عارضه ناشی از مصرف این دارو پزشک خود را مطلع سازید.

رژیم غذایی نیز می‌تواند مژثر باشد. حدود 80 درصد سنگ‌های صفراوی، کلسترولی هستند. اگر کبد کلسترول بیشتری نسبت به محلول صفرا تولید نماید سنگ کیسه صفرا ایجاد می‌شود، بنابراین رژیم غذایی حاوی کلسترول بالا و فیبر کم می‌تواند باعث ایجاد سنگ کیسه صفرا شود. مطالعات نشان می‌دهد که با بازگشت سطح چربی و تری گلیسیرید خون به حالت طبیعی و افزایش سطح لسیتین در صفرا حلالیت صفرا بهبود می‌یابد. متعادل کردن چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها در رژیم غذایی به عادی‌سازی سطوح چربی و تری گلیسیرید خون کمک می‌کند. بر این اساس، توصیه‌های غذایی باید رعایت شود که عبارتند از:

– محدود کردن مقدار چربی در رژیم غذایی

– مصرف حداقل سه بار ماهی در هفته: برخی از چربی‌های حیوانی را با چربی‌های گیاهی مانند روغن زیتون، آووکادو، آجیل و بادام جایگزین کنید.

– مصرف کربوهیدرات‌ها با فیبر بالا مانند غلات کامل، سبزیجات، انواع توت‌ها و میوه‌ها. همچنین مطالعات نشان داده است که رژیم غذایی غنی از فیبر می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را کاهش دهد.

– مصرف غذاهای غنی از لسیتین مانند زرده تخم‌مرغ، غذاهای دریایی و غلات کامل

– مصرف بسیاری از گیاهان یا عصاره‌های گیاهی مانند عصاره قاصدک، کنگر فرنگی و زردچوبه نیز حلالیت صفرا را افزایش می‌دهند.

– پرهیز از عدم مصرف بیش از حد لوبیا، زیرا ساپونین‌های موجود در لوبیا اشباع صفرا با کلسترول را افزایش می‌دهد. سویا سرشار از ساپونین است. سایر غذاهای گیاهی به‌دلیل داشتن فیبر در برابر سنگ‌های صفراوی محافظت می کنند.

– منظم غذا خوردن و عدم حذف وعده‌های غذایی