چاقی و کبد چرب
چاقی و کبد چرب
کبد دومین عضو بزرگ بدن است و به پردازش مواد مغذی موجود در غذا و نوشیدنی‌ها و تصفیه مواد مضر از خون کمک می‌کند.
کبد چرب به استئاتوز کبدی نیز معروف است و زمانی اتفاق می‌افتد که چربی در کبد تجمع می‌یابد. داشتن مقدار کمی چربی در کبد طبیعی است، اما مقدار زیاد آن می‌تواند فرد را دچار مشکلات سلامتی نماید.
کبد چرب در افرادی که مصرف الکل بالایی دارند ایجاد می‌شود که به آن بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) و در افرادی که مصرف الکل ندارند کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) می‌گویند.
کبد چرب غیر الکلی در مراحل اولیه معمولاً هیچ آسیبی نمی‌رساند، اما در صورت ادامه می‌تواند منجر به آسیب جدی کبد از جمله سیروز شود. داشتن میزان بالای چربی در کبد با افزایش خطر مشکلات جدی سلامتی مانند دیابت، فشار خون بالا و بیماری کلیوی همراه است. در این بیماران دیابت شانس ابتلا به مشکلات قلبی را افزایش می‌دهد.
مراحل بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
کبد چرب غیر الکلی در 4 مرحله اصلی ایجاد می‌گردد:
1- کبد چرب ساده (استئاتوز): تجمع چربی در سلول‌های کبدی که تا حدودی بی ضرر است و ممکن است تنها در آزمایشات چکاب تشخیص داده شود.
2- استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH): شکل جدی‌تری از کبد چرب غیر الکلی است و جایی‌که کبد ملتهب شده است. تخمین زده می‌شود که تا 5 درصد از جمعیت بریتانیا را تحت تأثیر قرار دهد.
3- فیبروز: جایی‌که التهاب مداوم باعث ایجاد بافت اسکار در اطراف کبد و عروق خونی مجاور می‌شود ، اما کبد هنوز قادر به عملکرد طبیعی است. در صورت عدم درمان فیبروز کبدی معمولاً در 3/1 بیماران به‌صورت NAFLD ظاهر می‌شود.
4- سیروز: شدیدترین مرحله است که پس از سال‌ها التهاب رخ می‌دهد. کبد کوچک می‌شود و زخم و برآمدگی ایجاد می‌شود. این آسیب دائمی است و می‌تواند منجر به نارسایی کبد (قسمتی که کبد شما کاملا متوقف می‌شود) و سرطان کبد شود.
این بیماران در معرض خطر NAFLD هستند:
* افراد چاق یا افرادی که دارای اضافه وزن به‌ویژه اگر چربی زیادی در ناحیه کمر خود دارند.
* بیماران مبتلا به دیابت نوع 2
* بیماران دارای فشار خون بالا
* بیماران دارای کلسترول بالا
* بیماران دارای سندرم متابولیک (ترکیبی از دیابت، فشار خون بالا و چاقی)
* افرادی که بالای 50 سال سن دارند
* افراد سیگاری
NAFLD ارتباط مستقیمی با اضافه وزن دارد و شیوع هر دو بیماری بطور قابل توجهی در حال افزایش است. مسئله دیگر، نگرانی در خصوص راه‌های درمانی مؤثر برای بیماران مبتلا به این معضل است. هیچ دارویی برای درمان NAFLD تأیید نشده است. تنها درمان توصیه شده فعلی، کاهش وزن است که می‌تواند درمان جدی چربی کبد، التهاب و فیبروز یا زخم باشد. در حالی‌که دستورالعمل‌های فعلی در مدیریت چاقی، رژیم غذایی و ورزش را به‌عنوان خط مقدم درمان توصیه می‌کنند، اما امروزه به‌خوبی مشخص شده است که کاهش وزن حاصل از اصلاح شیوه زندگی گذرا است و اغلب بیماران مجدد به شرایط قبل باز می‌گردد.
مطالعات جدید نشان می‌دهد جراحی‌های چاقی می‌تواند درمان مؤثری برای NAFLD باشد. در مطالعه‌ای که سه روش جراحی‌های چاقی شامل اسلیو معده، بای پس معده و باندینگ معده مقایسه شد نشان داده شد که بای پس معده ممکن است بهترین گزینه جراحی برای این بیماران باشد.
استئاتوز
تحقیقات اخیر بهبود استئاتوز را پس از جراحی چاقی نشان داده‌اند. این امر بر اساس یافته‌های مبنی بر نمونه‌های بیوپسی کبد نشان داده شده است.
استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH)
مطالعات نشان داده است که این بیماران در 1 تا 5 سال پس از عمل چاقی بهبود قابل توجهی در استئاتوز و بالون سلول‌های کبدی همراه با رفع این معضل داشته‌اند. در برخی تحقیقات نیز در82 درصد از بیماران تحت عمل جراحی چاقی درمان قطعی مشاهده شده است. جراحی چاقی علاوه بر بهبود بافت‌شناسی باعث بهبود ظرفیت عملکردی کبد می‌شود.
فیبروز کبدی
مطالعات نشان داده‌اند که فیبروز کبدی پس از جراحی چاقی یا تغییری نمی‌کند و یا بهبود می‌یابد. 95 درصد از بیماران مبتلا به فیبروز در زمان عمل جراحی نمره فیبروز بیشتر از 1 نداشته‌اند که این نشان‌دهنده پیشرفت کمتر بیماری پس از عمل جراحی است. در مطالعه‌ای برای بیماران بسیار چاق (BMI> 50) که تحت عمل جراحی بای پس معده قرار گرفتند مشخص شد که فیبروز تغییری نکرده و بیان ژن کبدی سایتوکاین‌های پروفیروژنیک پس از جراحی کاهش یافته است، اما این مسئله به دلیل کاهش فیبروژنز (تولید فیبروز) حائز اهمیت است.
در حال حاضر نشان داده شده است که بافت چربی منبع سیتوکین‌های پیش التهابی است. اغلب کاهش وزن پس از جراحی چاقی در بافت چربی است که منجر به کاهش تولید این عوامل و در نتیجه کاهش فیبروز می‌شود. کاهش سلول‌های چربی مقاومت به انسولین را نیز بهبود می‌بخشد که به دلیل ارتباط بین مقاومت به انسولین و استرس اکسیداتیو و ایجاد فیبروز مکانیزم مهمی محسوب می‌گردد. بنابراین به نظر می‌رسد که جراحی چاقی را می‌توان در بیماران مبتلا به فیبروز انجام داد.
سیروز کبدی جبران شده
سیروز تنها در 1 تا 3 درصد از بیماران جراحی چاقی مشخص می‌شود و داده‌های مربوط به سیروز محدود است. این موضوع بسیار حائز اهمیت است، زیرا برخی پیشنهاد می‌کنند که در بیماران مبتلا به سیروز جبران شده جراحی چاقی به‌خوبی تحمل می‌شود و مفید است. در هر حال، به دلیل کمبود داده در این مرحله از بیماری نمی‌توانیم جهت درمان آن قطعاً انجام عمل جراحی چاقی را توصیه نماییم.
سیروز کبدی غیر جبرانی
مطالعات محدودی در خصوص سیروزهای جبران نشده تحت عمل جراحی چاقی منتشر شده است. همانطور که می‌دانیم سیروز بسیاری از چالش‌های جراحی شامل خونریزی گسترده، مشکلات انعقاد خون، کاهش جریان خون کبدی منجر به اختلال عملکرد کبد و کاهش متابولیسم داروها را شامل می‌شود. بیماران چاقی اغلب دارای بیماری‌های زمینه‌ای از جمله دیابت، فشار خون بالا، دیس لیپیدمی و آپنه انسدادی خواب هستند. با توجه به اینکه جراحی چاقی نتایج بسیار مؤثری بر این بیماری‌ها دارد، اما زمانی‌که با سیروز جبران‌ناپذیر همراه شود ریسک جراحی را بسیار افزایش می‌دهد.
علل افزایش آنزیم‌های کبدی پس از عمل جراحی
جراحی و بیهوشی رویدادهای استرس‌زایی هستند که احتمال افزایش آنزیم‌های کبدی و بیلی روبین بعد از عمل را به‌همراه دارد. افزایش خفیف سطح آمینوترانسفراز سرمی، آلکالین فسفاتاز یا بیلی روبین پس از اعمال جراحی چه تحت بیهوشی عمومی و چه نخاعی امری طبیعی است.
آیا جراحی چاقی می‌تواند باعث افزایش آنزیم‌های کبدی شود؟
جراحی چاقی می‌تواند وضعیت متابولیک نامطلوب و پاتولوژیک سلول‌های کبدی بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) را بهبود بخشد. با این حال، افزایش سطح غیرعادی آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) در مراحل اولیه پس از جراحی چاقی مشاهده شده است.
مدت زمانی‌که وجود دارد تا آنزیم‌های کبدی به حالت عادی بازگردند چقدر است؟
حدود 3/1 از افرادی که آنزیم‌های کبدی بالا دارند پس از دو تا چهار هفته سطح آنزیم کبدی طبیعی خواهند داشت. اگر آنزیم‌های کبدی بالا باشد پزشک ممکن است علاوه بر آزمایش خون سونوگرافی، سی تی اسکن یا MRI را درخواست دهد. همچنین ممکن است بیمار را به متخصص کبد ارجاع دهند.
پس از جراحی چاقی تغییر شیوه زندگی، رژیم غذایی سالم و متوازن، افزایش فعالیت‌های فیزیکی، اجتناب از مصرف الکل و چکاب‌های دوره‌ای برای دستیابی به بهترین نتیجه و درمان مؤثر بیماری بسیار حائز اهمیت است.